نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سیدحسن موسوی فضل ¹
• علیرضا محمدی ²

¹ عضو هیئت علمی (پژوهشگر) بخش تحقیقات فنی و مهندسی مرکز تحقیقات کشاورزی سمنان (شاهرود

² عضو هیئت علمی (پژوهشگر) بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر مرکز تحقیقات کشاورزی سمنان (شاهرود)

چکیده

    به منظور بررسی تأثیر تنش آبی در مراحل مختلف رشد گوجه فرنگی بر خصوصیات کمی و کیفی محصول این گیاه، آزمایشی در قالب طرح اسپلیت اسپلیت پلات با سه فاکتور در اراضی مرکز تحقیقات کشاورزی سمنان (شاهرود) از سال 1379 به مدت دو سال زراعی اجرا شد. ارقام گوجه فرنگی (موبیل و کال جی) به صورت دو نوار در هر بلوک قرار گرفتند. تیمار اصلی شامل سه سطح مختلف آب آبیاری (50، 75 و 100 درصد آب مورد نیاز گیاه) و تیمار فرعی شامل مراحل رشد گیاه در چهار سطح (نشا تا گل دهی، گل دهی تا میوه دهی، تشکیل میوه‌ها تا اولین برداشت، و پس از برداشت اول تا انتهای فصل) بود. آب مورد نیاز گیاه بر اساس داده‌های تشتک تبخیر کلاسA  و سطوح آبیاری 50، 75، و 100 درصد محاسبه شد و با روش آبیاری شیاری(فارو) در اختیار گیاه قرار ‌گرفت. نتایج نشان داد که ارقام گوجه فرنگی از نظر عملکرد با هم تفاوتی ندارند. اثر متقابل مقدار آب و مرحلۀ رشد گیاه  در سطح یک درصد معنی‌دار شد، به طوری­که تنش ملایم (75 درصد نیاز آبی) و شدید (50 درصد نیاز آبی)  در مرحلۀگل دهی تا میوه­دهی  عملکرد محصول را به میزان 13 تن در هکتار کاهش می­دهد. تنش‌ آبی در سایر مراحل رشد تأثیر معنی‌داری بر عملکرد محصول نداشت. تیمارهای آبی 50، 75، و100 درصد به ترتیب با میانگین عملکرد 3/58 ، 57 ، 62 تن در هکتار اختلاف معنی‌‌داری با یکدیگر نداشتند. بنابراین به غیر از مرحلة گل‌دهی تا میوه‌دهی می‌توان میزان آب مصرفی را تا 50 درصد، بدون کاهش قابل توجه در عملکرد، تقلیل داد. ارقام از نظر پارامتر‌های pH و مواد جامد انحلال پذیر (Brix) تفاوت نداشتند اما رقم کال- جی (با نسبت گوشت به آب 22/0)در مقایسه با رقم موبیل (با نسبت 17/0) دارای میوه‌های سفت‌تری بود. تنش‌ آبی، پارامترهای pH  و مواد جامد انحلال پذیر میوه را تحت‌تأثیر قرار داد(در سطح یک درصد). با افزایش تنش آبی، میزانpH  و مواد جامد انحلال پذیر افزایش یافت، به طوریکه حداکثر pH و مواد جامد انحلال پذیر به ترتیب 47/3 و 9/4 از تیمار 50 درصد مصرف آب حاصل شد. همچنین نسبت گوشت به آب میوه با افزایش تنش افزایش یافت. حداکثر کارایی مصرف آب 6/9 و 5/9 کیلوگرم بر مترمکعب در هکتار به ترتیب مربوط به تیمار‌های سطوح آبیاری 75 درصد در مرحله پس از برداشت اول تا انتهای فصل و 50 درصد در مرحله نشا تا گل‌دهی بود. مقایسه^ء نتایج به دست آمده با سایر گزارشها نشان می‌‌‌‌‌دهد که چنانچه برنامه‌ریزی صحیحی جهت تنش آبی برای گیاه اعمال شود، در روش آبیاری شیاری هم می‌توان کارایی مصرف آب را تا حد زیادی بالا برد. اما به دلیل حساسیت گیاه به تنشهای ‌یکنواخت در طول فصل، اینگونه تنشها توصیه نمی‌شود.

20.1001.1.26454531.1384.6.1.3.7