نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی
چکیده
واگرایی خاک پدیده‌ای است که طی آن ذرات خاک در اثر تماس با آب به‌صورت شناور در می‌آیند و بر اثر نیروی حاصل از جریان آب از محیط خارج می‌شوند. برای شناسایی پتانسیل واگرایی، روش‌های آزمایشگاهی متعددی شامل هیدرومتری دوگانه، پین هول، و روش املاح آب منفذی به‌کار گرفته شده‌اند. با اینکه ماهیت واگرایی خاک‌های رسی شیمیایی است نتایج حاصل از روش‌های شناسایی مبتنی بر خصوصیات شیمیایی خاک‌ها دقیق نیست و با نتایج حاصل از سایر روش‌ها مطابقت ندارد. این پژوهش به‌منظور ارزیابی و شناخت چگونگی تأثیر برخی از آنیون‌های غالب موجود در عصارة اشباع خاک‌ها در پتانسیل واگرایی به اجرا درآمده است. به این منظور، ابتدا نمونه‌های خاک با مقادیر مختلف کاتیون و آنیون تهیه و آزمایش‌های مختلف شناسایی روی آنها اجرا شد. سپس آزمایش‌های واگرایی به دو روش ؛ پین هول و روش املاح محلول در آب منفذی (شرارد) روی کلیۀ نمونه‌های طبیعی و مصنوعی اجرا شد. نتایج حاصل از آزمایش‌ها و بررسی‌ها نشان داد که واگرایی خاک پدیده‌ای فیزیکوشیمیایی است که در اثر ترکیب‌هایی خاص از نوع و میزان آنیون‌ها و کاتیون‌های موجود در خاک به وجود می‌آید و برای ارزیابی پتانسیل واگرایی، علاوه بر میزان و نوع کاتیون‌ها، لازم است به میزان و نوع آنیون‌های موجود در عصارة اشباع خاک نیز توجه شود.
عنوان مقاله [English]
The Role of Anions in the Dispersion Potential of Clayey Soil
چکیده [English]
Soil dispersion is a phenomenon where soil particles float when they are exposed to water and are carried away by the force of seepage. Various laboratory methods, including double hydrometer, Emerson, and pinhole tests and the Sherard chemical method have been used to evaluate soil dispersion potential. Despite the fact that soil dispersion is caused by its chemical composition, the results obtained from the chemical methods, especially from the Sherard method, do not match the results of the pinhole test. In this study, the role of existing anions in the dispersion potential of clayey soils was studied. Natural soil samples were collected from different regions of Iran and artificial soil samples were created by adding different percentages of sodium chloride, sodium carbonate, sodium sulfate, and sodium polyphosphate to a non-dispersive soil. The physical, chemical, and index properties of all samples were determined and the Sherard method and pinhole test were employed to determine the dispersion potential. The results obtained from the tests showed that soil dispersion, which is a physico-chemical phenomenon, was caused by a combination of existing anions and cations in the soil, both in type and quantity. It was also found that the Sherard chemical method did not determine soil dispersion correctly since the role of some anions, especially chloride, was neglected. Among the existing anions in the soil, chloride, as opposed to sodium, acted as a flocculating factor.
کلیدواژه‌ها [English]
- Dispersivity
- Pinhole test
- Sherard chemical method
- soil dispersion
)