نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختة کارشناسی ارشد گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

2 استادیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

3 استادیار گروه مهندسی آب دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی

4 استادیار گروه مهندسی سازه های آبی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

ارزیابی عملکرد شبکه­های آبیاری اولین مرحله جهت یافتن راهکارهای بهبود شبکه­هاست.  روش ارزیابی مقایسه­ای (Benchmarking) در شبکه­های آبیاری اخیراً از طرف مراجع بین­المللی مدیریت منابع آب پیشنهاد و در بعضی از کشورها نیز اجرا شده است که با استفاده از راهکارهای مناسب باعث بهبود عملکرد در شبکه­ها گردیده است.  در روش­های معمول ارزیابی مقایسه­ای، شاخص­های مورد نظر اندازه­گیری و به صورت گرافیکی مقایسه خواهند شد و سپس با مبنا قرار دادن شاخص­های برتر، از آنها جهت بهبود سایر شبکه­ها استفاده می­شود.  اما در این تحقیق روش ارزیابی مقایسه­ای به صورت عددی و غیرگرافیکی است.  ابتدا شاخص­ها ارزش­گذاری و پس از آن مقادیر آنها نرمال می­شود.  جهت ­مقایسة ­شاخص­های­ ارزیابی­در پنج­ دیدگاه ­مدیریتی، فنی، حاصل بخشی ­کشاورزی­ و اقتصادی- اجتماعی، مالی، و زیست محیطی دو شبکة آبیاری بریموند و دینور در استان کرمانشاه انتخاب شدند.  پس از انتخاب شبکه­ها و شاخص­ها، فرآیندهای ارزیابی به روش
مقایسه­ای در مراحل مختلف اجرا و سطح شاخص­های برتر در دو شبکه به عنوان سطح استاندارد (Benchmark)، با مقدار یک تا 100 درصد در نظر گرفته شد.  سپس به­روش تحلیل سلسله مراتبی با تشکیل ماتریس مقایسات زوجی و با استفاده از نظر کارشناسان مجرب، ضرائب اهمیت نسبی شاخص­ها و دیدگاه­ها تعیین گردید.  در نتیجة مقایسة دو شبکه­ با سطح استاندارد تعیین شده، مقدار عملکرد شبکه بریموند 8708/0 و شبکه دینور 9054/0 به­دست آمد.  از مقایسة مقدار عملکرد دیدگاه­ها با سطوح استاندارد آنها در دو شبکه آبیاری بریموند و دینور به­ترتیب: در دیدگاه مدیریتی9128/0 و 9074/0، فنی7660/0 و 9731/0، حاصل­بخشی­ کشاورزی و ­اقتصادی- اجتماعی 8607/0 و 8728/0، مالی 8613/0 و 9276/0، و زیست محیطی 8751/0 و 8187/0 به­دست آمد.  جهت بهبود عملکرد شبکه، دیدگاه­ها بر اساس پتانسیل بهبود­ عملکرد و ضرائب اهمیت نسبی آنها اولویت­بندی شدند.  در شبکة آبیاری بریموند دیدگاه­های مدیریتی با مقدار پتانسیل بهبود 0394/0، فنی 0356/0، حاصل­بخشی کشاورزی و اقتصادی-­ اجتماعی 0328/0، مالی 0133/0 و زیست محیطی 008/0 و در شبکة آبیاری دینور دیدگاه مدیریتی پتانسیل بهبود آن در شبکه با مقدار 0419/0، حاصل­بخشی­کشاورزی و اقتصادی- اجتماعی 0299/0، زیست ­محیطی 0116/0، مالی 0069/0، و فنی 0041/0 در اولویت کاری قرار­گرفته­اند.  به ­طورکلی ارزیابی مقایسه­ای (Benchmarking) و کاربرد آن در شبکه­های آبیاری کشور می­تواند در تسریع بهبود شبکه­های آبیاری بسیار مؤثر باشد. 

عنوان مقاله [English]

functionality assessment of irrigation networks by using benchmarking method

Alexander, P. 2000. Benchmarking of australian irrigation water providers. Unpublished Report. Natural Resources Consultant with Hydro Environmental Pty Ltd. East Hawthorn, Victoria. Australia.
Alexander, P. and Potter, M. 2004. Benchmarking of Australian irrigation water provider businesses. J. Irrig. and Drain. 53 (2).
Anon. 1991. Development design of irrigation network and agriculture in Zahab plain of agriculture. Ministry of Agriculture. Agriculture General Office of Bakhtaran Province. (in Farsi)
Anon. 1994. Design Procedure of Dinevar main Irrigation and Drainage Network. Energy Ministry. West Regional Water Company. (in Farsi)
Anon. 2003. Development and completing PAIS model and changing the model to practical software for management. Research Report. No. 79347. Energy Ministry. Research Assistant of Iranian Water Resources Management Organization. (in Farsi)
Badzahr, A. A. 2000. Proving of computer model performance assessment in irrigation networks using of the classic method and fast assessment (Case study of Ghazvin irrigation network).
M. Sc. Thesis. Faculty of Agriculture. Tarbiat Modares University. Tehran. Iran. (in Farsi)
Cornish, G. A. 2005. Performance benchmarking in the irrigation and dranage. Experience to Date and Conclusions. Report OD 155.
Ghaheri, A. 1998. Performance assessment of irrigation and drainage structure networks. J. Water and Development. 6(1): 14-28. (in Farsi)
Ghaheri, A. 2000. Indicators of performance assessment of irrigation and drainage systems. Proceedings of the 2nd Technical Workshop on Performance Assessment of Irrigation and Drainage Systems. 35-44. (in Farsi) 
Ghaheri, A. 2002. Performance improvement method by benchmarking in irrigation and drainage networks. Proceedings of the 3rd Technical Workshop Performance Assessment of Irrigation and Drainage Systems. Jan. 31. Tehran. Iran. 145-181. (in Farsi)
Ghaheri, A., Bahredar, D., Borhan, N., Zolfaghari, A., Farhadi, A., Gharavi, H., Ehsani, M. and Foiozat, N. (Translators).2004. Guidelines for Benchmarking Performance Assessment in Irrigation and Drainage Sector. Iranian National Committee on Irrigation and Drainage. (in Farsi)                            
Ghaheri, A., Monem, M. J., gharavi, H., Borhan, N., Zolfaghari, A., Ehsani, M. and Pourzand, A. 2000. Theory and computerizes models of performance assessment of irrigation and drainage Systems. Proceedings of the 10th Conference of Iranian National Committee on Irrigation and Drainage. Nov. 16-17. Tehran. Iran. 143-154. (in Farsi)
Malano, H. and Burton, M. 2001. Guidelines for benchmarking performance in the irrigation and drainage sector. Knowledge Synthesis Report No. 5. International Programme for Technology and Research in Irrigation and Drainage. IPTRID-FAO. Rome. ISBN 92-5-104618-2.
Malano, H., Hungspreug, S., Plantey, J., Bos, M.G., Vlotman, W.F., Molden, D. and Burton, M. 2003. Benchmarking of irrigation and drainage projects. International Commission of Irrigation and Drainage. Task Force (TF4) on "Benchmarking of Irrigation and Drainage Projects". March. New Delhi. India. 91-115.
Miller, J. A. 1992. Measuring progress through benchmarking. CMA Magazine. 66 (4).
Mudge, A. E. 1967. Numerical evaluation of functional relationship. Proceedings of Society of American Value Engineering. 2: 111-123.
Saaty, T. L. 1980. Multicriteria Decision Making: The Analytic Hierachy Process. McGraw-Hill International. N. Y.
Schűtz, H., Speckesser, S. and Schmid, G. 1998. Benchmarking labour market performance and labour market policies: Theoretical foundations and applications.Discussion Paper FS I 98–205 Wissenschaftszentrum Berlin fur Sozialforschung ISSN Nr. 1011-9523.